ၶေႃႈယိူင်းဢၢၼ်း ၸုမ်းပွင်ၵၢၼ်လုမ်း

1။ ႁႂ်ႈသႃႇသၼႃႇပုတ်ႉထၸဝ်ႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႂ်ႇသုင်
2။ ႁႂ်ႈလိၵ်ႈလၢႆး လႄႈ ၽိင်ႈငႄႈတႆႈႁဝ်း ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႂ်ႇသုင်
3။ ႁႂ်ႈသင်ႇၶတႆးႁဝ်း ၽွမ်ႉႁူမ်ႈၵၼ်
4။ ႁႂ်ႈသင်ႇၶတႆးႁဝ်း မေႃယူႇၸွမ်းမုၵ်ႉၸုမ်း
5။ ႁႂ်ႈသင်ႇၶတႆးႁဝ်း မေႃယူႇၶိုတ်းၵၢပ်ႈပၢၼ်

ပိူင်ၶွတ်ႇၽွတ်ႈၸုမ်းပွင်ၵၢၼ်လုမ်း

1။ ၸုမ်းပွင်ၵၢၼ်လုမ်းၼႆႉ တေလႆႈမီး(5)ၸုမ်း
2။ ၼိုင်ႈၸုမ်း တေလႆႈမီး (10)တူၼ်
3။ ၼိုင်ႈၸုမ်း တေလႆႈၼင်ႈလုမ်း (3)လိူၼ်

(1-1) ပၵ်းပိူင်လုမ်းသင်ႇၶ

(1) ၸိုဝ်ႈလုမ်း - လုမ်းသင်ႇၶငဝ်ႈငုၼ်းမုၵ်ႉၸုမ်းလူင်သင်ႇၶၸိုင်ႈတႆး
(2) တီႈတင်ႈလုမ်း - ၼႂ်းဝတ်ႉပိတၵၢတ်ႈ၊ ဝဵင်းပၢင်လူင် ။
(3) ၸုမ်းပွင်ၵၢၼ်လုမ်း - မီး (5) ၸုမ်း၊ ၼိုင်ႈၸုမ်း မီး(10 )တူၼ်၊ တင်းသဵင်ႈမီး(5)တူၼ်။
(4) ၶၢဝ်းယၢမ်းပွင်ၵၢၼ်လုမ်း - ၼိုင်ႈၸုမ်း တေလႆႈႁဵတ်း(3)လိူၼ်။

(ၶေႃႈယွမ်း) ပေႃးထိုင်ၶၢဝ်းလိူၼ်ႁႃႈ၊ ဢွၵ်ႇဝႃႇ လႄႈ ၼႃႈၵၢၼ်လွင်ႈယႂ်ႇၸိုင် ဢဝ်ဢၼုၺၢတ်ႈသေ မိူင်းၵျွင်းၸူဝ်ႈၵႅပ်ႉ (7 တေႃႇ 10)ဝၼ်းလႆႈယူႇ။

(5) ၵေႃၽႄၸုမ်းပွင်ၵၢၼ်လုမ်း - ၸုမ်းပွင်ၵၢၼ်လုမ်းၼႆႉ တေမီးၵေႃၽႄ(2)ၸုမ်း။

ၼိုင်ႈၸုမ်းမီး (5) တူၼ်

(ၵ) ၽၢႆႇသႃႇသၼႃႇ
(ၶ) ၽၢႆႇပၺ်ႇၺႃႇ

(6) ၼႃႈၵၢၼ်ၵေႃၽႄၸုမ်းပွင်ၵၢၼ်လုမ်း -

(ၵ) ၵေႃၽႄၽၢႆႇသႃႇသၼႃႇၼႆႉ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈ ႁဵတ်းၵၢၼ်ႇ ႁဵတ်းၵျွင်း၊ သိမ်ႇ၊ တႄႇတင်ႈၸေႇတီႇၵွင်းမူး၊ ႁပ်ႉၶၢမ်ႇၵျွင်းမုၵ်ႉၸုမ်းငဝ်ႈငုၼ်း၊ ႁေႃးတြႃး တႄႇ ၵႂႃႇၵၢၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉမီးဢၢမ်းၼၢတ်ႈ ပၼ်ၶေႃႈတႅပ်းတတ်းလႆႈ။
(ၶ) ၵေႃၽႄၽၢႆႇပၺ်ႇၺႃႇၸမ်ႉ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈပၢင်သွၼ်လိၵ်ႈတႆး၊ ပၢင် သွၼ်ၽိင်ႈငႄႈပုတ်ႉထ၊ ပၢင်ပွႆးတႅမ်ႈတွပ်ႇ/ၶူၼ်ႉၶႆႈလိၵ်ႈ၊ ပၢင်ၽိုၵ်းၽွၼ်ႉ တႄႇၵႂႃႇ ၼႃႈၵၢၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉ မီးဢၢမ်းၼၢတ်ႈပၼ်ၶေႃႈတႅပ်းတတ်းလႆႈ။

လၢႆးပၼ်ၶေႃႈတႅပ်းတတ်း -

ၸုမ်းပွင်ၵၢၼ်လုမ်းၶဝ် တေလႆႈတူၺ်းဢဝ် ၼႂ်းပပ်ႉၶေႃႈၸိသင်ႇ လၢႆးႁဵတ်း လၢႆးသၢင်ႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉသေ ပေႃးမၼ်းမႅၼ်ႈယူႇၵေႃႈ တေလႆႈပၼ်ၶႂၢင်ႉသေ ပေႃးဢမ်ႇမႅၼ်ႈၵေႃႈ ဢမ်ႇလႆႈပၼ်ၶႂၢင်ႉ။

(7) ဝၼ်းၽုၺ်ႇလုမ်း/ႁပ်းလုမ်း - လိူဝ်သေဝၼ်းၽိတ်ႈ၊ဝၼ်းသိၼ်လႄႈ ဝၼ်းႁပ်းလုမ်းၽိသဵတ်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၽုၺ်ႇလုမ်းၵူႈဝၼ်း။
(8) ၶၢဝ်းယၢမ်းၽုၺ်ႇလုမ်း - ၵၢင်ၼႂ် (8) မူင်း တေႃႇ (10) မူင်း။ ၵၢင်ဝၼ်း (1) မူင်း တေႃႇ (4) မူင်း။
(9)ပၢင်ၵုမ် - ၸုမ်းလႂ်ၸုမ်းၼၼ်ႉ တေလႆႈႁဵတ်းပၢင်ၵုမ်ၸွမ်းၵူႈလိူၼ်၊ ၼိုင်ႈလိူၼ်ၼိုင်ႈပွၵ်ႈ၊ ပေႃးမီးလွင်ႈယႂ်ႇၸိုင် ဢမ်ႇပႆႇတဵမ်လိူၼ်ၵေႃႈ ႁွင်ႉပၢင်ၵုမ်လႆႈယူႇ ပၢင်ၵုမ်လူင် ၸုပ်ႈ(1)ၼၼ်ႉ တေႁဵတ်းလိူၼ်သိပ်းဢဵတ်းလွင်ႈ (8) ၶမ်ႈ။
(10)ၶၢဝ်းယၢမ်းၵိုတ်းလိုဝ်ႈၵၢၼ်လုမ်း - ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ (3)လိူၼ် ၼိုင်ႈပွၵ်ႈ တေလႆႈႁဵတ်းပၢင်ၵုမ်လူင် တင်းၸဝ်ႈမႃးႁပ်ႉ ၵၢၼ်ၸုပ်ႈသွင်ၼႆႉလႄႈ ၼင်ႇႁိုဝ်ၶၢဝ်းယၢမ်း တႃႇႁၢင်ႈႁႅၼ်းပၢင်ၵုမ် ပေႃးတေ ၵုမ်ႇထူၼ်ႈလီၼၼ်ႉ ပေႃးၵၢၼ်(1)လိူၼ်ဢမ်ႇၼမ် (15)ဝၼ်း တေလႆႈၵိုတ်း လိုဝ်ႈဝႆႉၵၢၼ်လုမ်း ၵမ်းၼိုင်ႈယဝ်ႉ။

(1-2) ပိူင်ၶွတ်ႇၽွတ်ႈၸုမ်းပွင်ၵၢၼ်လုမ်း - ၸုမ်းပွင်ၵၢၼ်လုမ်း ၼိုင်ႈၸုပ်ႈ တေလႆႈမီး(10)တူၼ်သေ ဢၼ်ဝႃႇယႂ်ႇသေ ပိူၼ်ႈၼၼ်ႉ တေလႆႈႁဵတ်းႁူဝ်ပဝ်ႈ၊ ၸဝ်ႈဢၼ်တၢမ်း ( ဢမ်ႇၼၼ် ) ၸဝ်ႈ ဢၼ်ပွင်ပဵၼ်လႆႈၼၼ်ႉ တေလႆႈႁဵတ်းၽူႈမၢႆယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈဢၼ်ၵိုတ်းၸိူဝ်း ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၽူႈၶဝ်ႈၸုမ်းယဝ်ႉ။

1။ ၼမ်ႉၵတ်ႉတၢင်းၶၼ်ႁူဝ်ပဝ်ႈ

(ၵ) ဢႃႇယုတေလႆႈမီး (45)၊ ဝႃႇသႃ (25)ၶိုၼ်ႈၼိူဝ်
(ၶ) တေလႆႈပဵၼ် ၽူႈယဝ်ႉၸၼ်ႉၶူး မၢၼ်ႈ/တႆး(ဢမ်ႇၼၼ်) ယဝ်ႉ BA
(င) တေလႆႈမီးၼမ်ႉၸႂ်ႁၵ်ႉသႃ သႃႇသၼႃႇ လႄႈၼႃႈၵၢၼ်လုမ်း
(ၸ) တေလႆႈပဵၼ် ၸဝ်ႈဢၼ်ပၢႆးယူႇလီတဵမ်ထူၼ်ႈ
(သ) တေဢမ်ႇလႆႈပဵၼ် ၸဝ်ႈဢၼ်ယၢမ်ႈတူၵ်းၶွၵ်ႈ/ထွင်ႇ
(ၺ) တေလႆႈမေႃဢွၼ်ႁူဝ်ၸုမ်း လႄႈ ႁဵတ်းသၢင်ႈၼႃႈၵၢၼ်လုမ်း

2။ ၼႃႈၵၢၼ်ႁူဝ်ပဝ်ႈ

(ၵ) တေလႆႈဢွၼ်ႁူဝ်သေ ႁဵတ်းသၢင်ႈၵၢၼ်လုမ်း
(ၶ) ပေႃးမီးပၢင်ၵုမ် တေလႆႈပၼ်ဢေႃးဝႃႇတ
(င) ပေႃးမီးလွင်ႈတၢင်းမီးမႃး တၢင်တူဝ်တေလႆႈၵႂႃႇၶပ်ႉၶိုင်ပၼ် (မိူၼ်ၼင်ႇၵၢၼ်သႃႇသၼႃႇ၊ ၵၢၼ်ပၺ်ႇၺႃႇ)
(ၸ) ၸွမ်းၼင်ႇလိၵ်ႈတၢင်ႇယွၼ်းမႃးၼၼ်ႉ တေလႆႈတႅပ်းတတ်းပၼ် (ထၢမ်ၵၢင်ၸႂ် ၸုမ်းပွင်ၵၢၼ်တင်းသဵင်ႈသေ)
(သ) မီးသုၼ်ႇတႃႇလူင်းလၢႆးမိုဝ်းပၼ် လိၵ်ႈၶဝ်ႈ/လိၵ်ႈဢွၵ်ႇ
(ၺ) ပေႃးမီးပၼ်ႁႃမႃး ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈၼႃႈၵၢၼ်လုမ်းၸိုင်တေလႆႈဢွၼ်ႁူဝ်သေၵေႈလိတ်ႈပၼ်။

3။ ၼမ်ႉၵတ်ႉတၢင်းၶၼ် ၽူႈမၢႆ

(ၵ) ဢႃႇယု တေလႆႈမီး(40) ဝႃႇသႃ(20)ဝႃႇ ၶိုၼ်ႈၼိူဝ်
(ၶ) တေလႆႈယဝ်ႉ ၸၼ်ႉၶူး သေဢၼ်ဢၼ်
(ၸ) တေလႆႈပဵၼ်ၸဝ်ႈဢၼ် ပၢႆးယူႇလီတဵမ်ထူၼ်ႈ
(သ) တေဢမ်ႇလႆႈပဵၼ် ၸဝ်ႈဢၼ်ယၢမ်ႈတူၵ်းၶွၵ်ႈ/ထွင်ႇ

4။ ၼႃႈၵၢၼ်ၽူႈမၢႆ

(ၵ) တေလႆႈဢဝ်လၢႆးမိုဝ်း ၸုမ်းပွင်ၵၢၼ်လုမ်း ၵူႈဝၼ်း
(ၶ) တေလႆႈၶပ်းၶိုင်ပၼ် ပၢင်ၵုမ် ၵူႈလိူၼ်
(င) ပေႃးႁူဝ်ပဝ်ႈဢမ်ႇမီး တေလႆႈတၢင်တူဝ်သေ လူင်းလၢႆးမိုဝ်းပၼ်လိၵ်ႈၶဝ်ႈ/ လိၵ်ႈဢွၵ်ႇ
(ၸ) ပေႃးမီးပၼ်ႁႃမႃး တေလႆႈၸွႆႈၵႄႈလိတ်ႈပၼ်
(သ) ပေႃးႁူဝ်ပဝ်ႈ ပၼ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းမႃး တေလႆႈတူူဝ်ႈတၼ်းသေ ႁဵတ်းလႆႈၵႂႃႇလႆႈ ၵူႈၶၢဝ်းယၢမ်း

5။ ၼမ်ႉၵတ်ႉတၢင်းၶၼ် ၽူႈၶဝ်ႈၸုမ်းပွင်ၵၢၼ်လုမ်း

(ၵ) ဢႃႇယုတေလႆႈမီး (30)၊ ဝႃႇသႃ (10)ဝႃႇ ၶိုၼ်ႈၼိူဝ်
(ၶ) တီႈဢေႇသုတ်း တေလႆႈယဝ်ႉၸၼ်ႉလူင်
(င) တေလႆႈမေႃထွမ်ႇဢဝ်ၶေႃႈသင်ႇသွၼ်ႁူဝ်ပဝ်ႈလႄႈ ၽူႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်း
(ၸ) တေလႆႈမီးၼမ်ႉၸႂ် ႁၵ်ႉသႃသႃႇသၼႃႇပုတ်ႉထၸဝ်ႈလႄႈၼႃႈၵၢၼ်
(သ) တေလႆႈၶိုၼ်ႈလုမ်းၵူႈဝၼ်း

မၢႆတွင်း - မၢႆ(ၶ)ၼၼ်ႉ ပေႃးသင်ႇၶၸဝ်ႈလႆႈၸႂ်ၸိုင် ၶဝ်ႈႁူမ်ႈပႃးလႆႈယူႇ။

6။ မၢႆမီႈ ၸုမ်းပွင်ၵၢၼ်လုမ်း

(ၵ) လိူဝ်သေၵၢၼ်သႃႇသၼႃႇ တေဢမ်ႇလႆႈႁဵတ်းသင်
(ၶ) တေဢမ်ႇလႆႈၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ ၵၢၼ်မိူင်း၊ ၵၢၼ်သိုၵ်း ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး
(င) တေဢမ်ႇလႆႈသႄႉၼႄး ၼႃႈၵၢၼ်လုမ်း လႄႈ ၸုမ်းပွင်ၵၢၼ်လုမ်း
(ၸ) တေဢမ်ႇလႆႈလိူဝ် ပၵ်းပိူင်မၢႆမီႈ ၼႂ်းဝတ်ႉပိတၵၢတ်ႈ
(သ) တေဢမ်ႇလႆႈဢဝ်ၵၢၼ်သုၼ်ႇတူဝ် ၶဝ်ႈၸိမ်ၼႂ်းၼႃႈၵၢၼ်လုမ်း
(ၺ) ပေႃးဢမ်ႇလႆႈၶေႃႈဢၼုၺၢတ်ႈႁူဝ်ပဝ်ႈ တေဢမ်ႇလႆႈၵႂႃႇ တၢင်းလႂ် (ပေႃးမီးလွင်ႈတၢင်းႁႂ်ႈလဝ်ႈလၢတ်ႈသေၵႂႃႇ)
(တ) ပေႃးဢမ်ႇလႆႈၶေႃႈ ဢၼုၺၢတ်ႈႁူဝ်ပဝ်ႈ တေဢမ်ႇလႆႈဢဝ်လိၵ်ႈၼႂ်း လုမ်း ဢွၵ်ႇတၢင်းၼွၵ်ႈ။

7။ လွင်ႈလူတ်းၼႃႈၵၢၼ် ၽူႈၶဝ်ႈၸုမ်း

(ၵ) ထွၼ်တူဝ်ဢွၵ်ႇၵႂႃႇႁင်းၵူၺ်း
(ၶ) လွၼ်ႇၵႂႃႇ၊ ထႂၢၵ််ႈၵႂႃႇ(သိၵ်းၵႂႃႇ)
(င) လႆႈၶၢမ်ႇၶေႃႈတႅပ်းတတ်း တင်းဢၼ်တိမဝတ်ႉထု
(ၸ) လႆႈႁပ်ႉဢဝ်တၢင်းၽိတ်းသေပိူင် ꧦ
(သ) လႆႈၶၢမ်ႇတၢင်းထွၼ်ဢွၵ်ႇပႅတ်ႈၼႂ်းလုမ်း
(ၺ) လွင်ႈပဵၼ်ၸႂ်ၽူင်ႉပိဝ်/ ယွင်ႇ
(တ) ပၢႆးယူႇလီဢမ်ႇတဵမ်ထူၼ်ႈလႄႈ ဢမ်ႇႁဵတ်းၵၢၼ်လႆႈ
(ထ) လွင်ႈပဵၼ်ရေႃးၵႃႇလူင်
(ၼ) လွင်ႈဢမ်ႇႁပ်ႉဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇ(3)ပွၵ်ႈ
(ပ) လွင်ႈႁဵတ်းပူၼ်ႉလိူဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း
(ၽ) ဢမ်ႇမီးလွင်ႈတၢင်းသင်သေ ဢမ်ႇၶိုၼ်ႈပၢင်ၵုမ်(3)ပွၵ်ႈ
(မ) ၶၢႆႉၵႂႃႇဝႃႇတ/ၵိူင်း/သႃႇသၼႃႇတၢင်ႇဢၼ်
(ယ) ၵိၼ်သူးၵိၼ်လၢပ်ႈထၢင်ႇၸႅင်ႈ
(ရ) ၸွမ်းဢၵတိ(4)ပိူင်
(လ) ဢမ်ႇၼပ်ႉယမ်ငဝ်ႈငုၼ်းမုၵ်ႉၸုမ်း ၼင်ႇၵႃႈၼႄမႃးၸိူဝ်းၼႆႉ ပေႃးမီးသေလွင်ႈ ꧦၸိုင် တေလႆႈၵိုတ်းလိုဝ်ႈပုၼ်ႈၽွၼ်းၼႃႈၵၢၼ်မုၵ်ႉၸုမ်း ယူႇယဝ်ႉ။

8။ ၼႃႈၵၢၼ်လုမ်း တႃႇႁဵတ်းၵူႈဝၼ်း

(ၵ) တေလႆႈလူင်းလၢႆးမိုဝ်း (တေလႆႈဝႆႉပပ်ႉႁင်းၶေႃသေ လူင်းၸွမ်းၵူႈဝၼ်း)
(ၶ) တေလႆႈၽတ်းလိၵ်ႈၶဝ်ႈ (ပေႃးပဵၼ်ၽိူၼ်မိူၼ် မိတူ)တေလႆႈတႅမ်ႈမၢႆဝႆႉ ၼႂ်းပပ်ႉမၢႆတွင်းၼၼ်ႉဝႃႈ “ၽိုၼ်မိူၼ်”ၼႆသေ ၼႂ်းၽိုၼ်လိၵ်ႈ ၼၼ်ႉ တေလႆႈဢဝ်လၢႆးမိုဝ်းႁူဝ်ပဝ်ႈတွၵ်ႇဝႆႉ။ ပေႃးပဵၼ်လိၵ်ႈတၢင်ႇ ယွၼ်းမႃး လွင်ႈႁဵတ်းၵျွင်း၊ ၵွင်းမူး၊ သိမ်ႇ၊ ၸိူဝ်းၼႆႉၸိုင် တေလႆႈ တူၺ်းၼႂ်းပပ်ႉၶေႃႈၸိသင်ႇ(ၺႂၼ်ႁွၵၢႈလြၢ) လၢႆးႁဵတ်းလၢႆးသၢင်ႈ (လုပ် ထု!ႈ လုပ်ၼၺ်ႈ ) သေ ၸိသင်ႇပၼ်၊ တႅပ်းတတ်းပၼ်)
(င) တေလႆႈဢွၵ်ႇလိၵ်ႈ ၶေႃႈၸိသင်ႇ (ဢမ်ႇၼၼ်) ၶေႃႈတႅပ်းတတ်း ၸုမ်း ပွင်ၵၢၼ်လုမ်းၼၼ်ႉ တေလႆႈဢဝ်လၢႆးမိုဝ်း ႁူဝ်ပဝ်ႈသေ ဢွၵ်ႇပၼ် လိၵ်ႈ။ (ပေႃးမီးၵူၼ်းႁိူၼ်းမႃးၸွႆႈထႅမ်ၵၢၼ်ၸိုင် ႁႂ်ႈၶဝ်ၵေႃႉတႅမ်ႈလိၵ်ႈ ဢွၵ်ႇသေ လူင်းလၢႆးမိုဝ်းပၼ်ၶဝ်)

9။ မၢႆၶပ်ႉပၢင်ၵုမ်ၵူႈလိူၼ်

(1) ၽွမ်ႉၵၼ်လွတ်ႈႁေႃး “ၼမေႃးတသ်ႉသ” (3)ၵမ်းသေပိုတ်ႇပၢင်ၵုမ်။
(2) ႁူဝ်ပဝ်ႈပၼ်ဢေႃးဝႃႇတ။
(3) ၽူႈမၢႆတၢင်ႇလဝ်ႈၼႄလွင်ႈၼႃႈၵၢၼ် ဢၼ်ႁဵတ်းယဝ်ႉၵႂႃႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉသေ ဢဝ်ၶေႃႈတႅပ်းတတ်း
(4) ၵူႈလွင်ႈလွင်ႈ။
(5) လွတ်ႈ “ၿုတ်ႉꩪသႃႇသၼမ် ꩡိရမ်ၻိတ်ႉꩪၻု (3) ၵမ်းသေၵိုတ်းလိုဝ်ႈပၢင်ၵုမ်

ၸဝ်ႈႁူဝ်ပဝ်ႈလူင်

ငဝ်ႈငုၼ်းမုၵ်ႉၸုမ်းလူင်သင်ႇၶၸိုင်ႈတႆး

ဝဵင်းပၢင်လူင်