ၸုမ်းၽၢႆႇပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ

ငဝ်ႈငုၼ်းမုၵ်ႉၸုမ်းလူင် သင်ႇၶၸိုင်ႈတႆး

ၸုမ်းၽၢႆႇပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ ငဝ်ႈငုၼ်းမုၵ်ႉၸုမ်းလူင်သင်ႇၶၸိုင်ႈတႆးၼႆႉ တႄႇမီး မႃးမိူဝ်ႈဝၼ်းထိ 18 လိူၼ် May 2016 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပၢင်ထၢမ်လိၵ်ႈပရိယတ်ႉတိ သတ်ႉထမ်ႇမပႃႇလၵႅၼ်ႇၸဝ်ႈၸိုင်ႈတႆးၼႆႉ မီးမႃးယဝ်ႉ 50 ပီပၢႆ။ ပဵၼ်ပၢင်ထၢမ်လိၵ်ႈ ဢၼ်မီးၽွၼ်းလီတႃႇၸိူဝ်ႉၶိူဝ်း ၽႃႇသႃႇလႄႈ သႃႇသၼႃႇ ၼႂ်းမိူင်းတႆးႁဝ်း တေႉတေႉ ဝႃႈဝႃႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈ လၢႆးႁဵၼ်းလိၵ်ႈႁဝ်းယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉ တႃႇတေပွင်ႇၸႂ်လိၵ်ႈၵေႃႈ ဢမ်ႇငၢႆႈ ငၢႆႈ။ တႃႇတေဢွင်ႇၵေႃႈယၢပ်ႇ။ ပေႃးဢွင်ႇယဝ်ႉ တေဢဝ်မႂ်ဢွင်ႇ ၸၼ်ႉလိၵ်ႈပရိယတ်ႉ တိသတ်ႉထမ်ႇမပႃႇလသေ ၵႂႃႇၶဝ်ႈႁဵၼ်းတီႈၸၼ်ႉၸွမ်ၼႆၵေႃႈ သမ်ႉမီးတၢင်း ယၢပ်ႇ ၽိုတ်ႇဝႆႉ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈလၢႆးႁဵၼ်းႁဝ်းယၢမ်းလဵဝ် ပႆႇလႆႈၵႂႃႇၸွမ်းပိူင်ၸၼ်ႉၸွမ်။ ၼင်ႇႁိုဝ် တေႁဵၼ်းပွင်ႇၸႂ်ငၢႆႈ၊ ႁႂ်ႈလုၵ်ႈႁဵၼ်းဢွင်ႇငၢႆႈ၊ ဝၢႆးဢွင်ႇယဝ်ႉ ပေႃးဢဝ်ၸၼ်ႉတႆးႁဝ်းၵႂႃႇ ၶဝ်ႈႁဵၼ်း ၸၼ်ႉၸွမ်ပုတ်ႉထမိူင်းတႆးလႄႈ ၼႂ်းၸၼ်ႉၸွမ်ၼွၵ်ႈမိူင်းၵေႃႈ ႁႂ်ႈငၢႆႈၼႆ လႄႈ ၸင်ႇလႆႈမီးမႃးမူႇ ၸုမ်းၽၢႆႇပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇယဝ်ႉ။

လွင်ႈပဵၼ်မႃးမူႇၸုမ်း

လွင်ႈပဵၼ်မႃးမူႇၸုမ်းၽၢႆႇပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇၼႆႉ လႆႈဝႃႈ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ ၸဝ်ႈၶူးလူင် တွၵ်ႉတိူဝ်ႇ ၶမ်းမႆ၊ ထမ်မသႃမိ တိူၵ်းသူၼ်းသေၸင်ႇ လႆႈပဵၼ်မႃးယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပီ 2015 လိူၼ်ပႅတ်ႇ မႂ်ႇၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈသြႃႇလူင်ဝိၸယ ဝတ်ႉဝေႇလုဝၼ်ႇ ဝဵင်းတူၼ်ႈတီး ၵႂႃႇၶိုၼ်ႈႁူင်းယႃ တီႈႁူင်းယႃႇၵုုင်းထဵပ်ႈ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈမၼ်းၸဝ်ႈပဵၼ်သြႃႇ ၸဝ်ႈၶူးလူင် ပႃႇမွၵ်ႉၶ တွၵ်ႉတိူဝ်ႇ ၶမ်းမၢႆ ထမ်ႇမသႃႇမိ ၸဵမ်မိူဝ်ႈလဵၵ်ႉ။ ၸဝ်ႈၶူးလူင် ၸင်ႇလုၵ်ႉတီႈမိူင်းဢင်းၵိတ်ႉသေ မႃးလုမ်းလႃးၸဝ်ႈသြႃႇလူင်တီႈႁူင်းယႃၼၼ်ႉ။ ၽွင်းၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၶူးလူင် ၸင်ႇႁွင်ႉ ၸဝ်ႈၶူးတေႇၸၺႃႇၼ ၼႃးပွႆး လၢႆးၶႃႈ လႄႈ ၶႃႈႁဝ်းၸဝ်ႈၵိတ်ႉတိသႃႇရ ၵႂႃႇတီီႈႁူင်း ယႃသေ လၢတ်ႈဝႃႈ “ၸဝ်ႈၶူးၶဝ်သွင်တူၼ် ႁႂ်ႈမိူဝ်းဢွၼ်ပွင်ၵၢၼ် တႃႇမူၼ်းမေးလၵ်း သုတ်ႇ ပရိယတ်ႉတိသတ်ႉထမ်ႇမပႃႇလၵႅၼ်ႇၸဝ်ႈၸိုင်ႈတႆး။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၸဝ်ႈၶူးၶဝ်ၵေႃႈ ယၢမ်ႈပဵၼ်ၸဝ်ႈၶူးသွၼ် တီႈပၢင်လူင်မႃး။ သမ်ႉမႃးႁဵၼ်း ၸၼ်ႉ Ph D တီႈၵုင်းထဵပ်ႈ ၼႆႉထႅင်ႈ။ ပေႃးႁဝ်းဢမ်ႇမေးလၵ်းသုတ်ႇၼႆ ၸၼ်ႉၸွမ်ပုတ်ႉထမိူင်းတႆးႁဝ်းၼႆႉ တေ ဢမ်ႇၵႂႃႇၶၢဝ်းႁိုင်လႆႈ။ တႃႇသင်ႇၶတႆးတေမႃးၶိုၼ်ႈ ၸၼ်ႉၸွမ်ၵေႃႈတေယၢပ်ႇ။ လူဝ်ႇ မေးလၵ်းသုတ်ႇႁဝ်း ႁႂ်ႈႁဵၼ်းႁူႉလႆႈဝႆးဝႆး။ ႁႂ်ႈမေႃတေႉ။ ႁႂ်ႈဢွင်ႇ ငၢႆႈ” ၼႆယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈ ပိူဝ်ႈၸဝ်ႈၶူးလူင် တိုၵ်းသူၼ်းၸိူင်ႉၼႆသေ ႁဝ်းၸင်ႇလႆႈၶပ်ႉၶိုင်ႈၵႂႃႇ တေႃႇပေႃးထိုင် ပဵၼ်မႃးပၢင်ၵုမ်ယဝ်ႉ။ တႃႇတေမူၼ်ႉမေးၵၢၼ်ႁဵၼ်းသင်ႇၶတႆးယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉ ႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ တေလႆႈ ယွၼ်းတၢင်းႁၼ်ထိုင် ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် ႁူဝ်ပဝ်ႈငဝ်ႈငုၼ်းမုၵ်ႉၸုမ်းလူင်သင်ႇၶၸိုင်ႈတႆး လႄႈ ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် ဝတ်ႉပိတၵၢတ်ႈ။ ၵမ်းဢွၼ်တၢင်းသုတ်း လႆႈလုၵ်ႉတီႈၵုင်း ထဵပ်ႈသေ ထူဝ်းၽူင်းမႃးတွင်ႈထၢမ် ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် ဝိၸႃႇရၼ ဝတ်ႉပိတၵၢတ်ႈ၊ ဝဵင်း ပၢင်လူင် လွင်ႈၵၢၼ်မူၼ်ႉမေးလၵ်းသုတ်ႇ ၸွမ်းၼင်ႇၸဝ်ႈၶူးလူင်လၢတ်ႈၼၼ်ႉ။ ၸဝ်ႈ သြႃႇလူင်ၵေႃႈလၢတ်ႈဝႃႈ လူဝ်ႇလႆႈမူၼ်ႉမေးယူႇၼႆယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေၼၼ်ႉ ထူဝ်းၽူင်းမႃး သပ်းလႅင်းၼႄ ၸွမ်းၼင်ႇဢၼ်ၸဝ်ႈၶူးလူင်လၢတ်ႈသင်ႇ ဢၼ်ၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈလၵ်း သုတ်ႇထႅင်ႈ တီႈၸဝ်ႈသြႃႇလူင် တွၵ်ႉတိူဝ်ႇ ပၺ်ႇၺႃႇၼၼ်ႇတ ဝတ်ႉထၢတ်ႈတေႃႇ ဝဵင်းလွႆလႅမ် (ႁူဝ်ပဝ်ႈငဝ်ႈငုၼ်းမုၵ်ႉၸုမ်းလူင်သင်ႇၶၸိုင်ႈတႆး)။ ၸဝ်ႈသြႃႇလူင်ၵေႃႈ ႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ လူဝ်ႇလႆႈမူၼ်ႉမေးလၵ်းသုတ်ႇပရိယတ်ႉတိႁဝ်းယူႇၼႆယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈသြႃႇ လူင်ၶဝ်သွင်ၸဝ်ႈၵေႃႈႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ လူဝ်ႇလႆႈမီးၵၢၼ်မူၼ်ႉမေး ၵၢၼ်ႁဵၼ်းပရိယတ်ႉတိ သတ်ႉထမ်ႇမပႃႇလၸိုင်ႈတႆးယူႇၼႆယဝ်ႉ။ ပေႃးဝႃႈၸဝ်ႈသြႃႇလူင်ၶဝ် ပၼ်ဢၶႂၢင်ႉယဝ်ႉ တႃႇတေႁဵတ်းၵၢၼ်ၵႂႃႇမိူဝ်းၼႃႈ ၼၼ်ႉ တေလႆႈယွၼ်းတၢင်းၶႆႈၸႂ် ဢုပ်ႇဢူဝ်းၸဝ်ႈဢၼ်တေႁဵတ်းသၢင်ႈၵၢၼ်ၵႂႃႇ။ ၸင်ႇမႃးတီႈပၢင်လူင်သေ ၸၢမ်းဢုပ်ႇဢူဝ်းတူၺ်း တၢင်းႁၼ်ထိုင်ၸဝ်ႈၶူးၶဝ် ၼႂ်းဝတ်ႉ မင်ႇၵလႃႇမူၺ်ႇတေႃႇလႄႈ ဝတ်ႉပိတၵၢတ်ႈ ဢၼ်ၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈလၵ်းသုတ်ႇ ပရိယတ်ႉ တိသတ်ႉထမ်ႇမပႃႇလ။ ၸွမ်းၼင်ႇတၢင်းႁၼ်ထိုင် သင်ႇၶၸဝ်ႈမီးတၢင်းႁၼ်ထိုင် ဢၼ်ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈလၵ်းသုတ်ႇၼၼ်ႉ လႆႈတႅမ်ႈၶေႃႈတူၵ်းလူင်းဝႆႉ။ ဝၢႆးသေပၢင်ၵုမ် ယဝ်ႉ ꧠႃႈႁဝ်းႁူမ်ႈပႃး ၸဝ်ႈၶူးၸေႃးတိၵ ၶူဝ်လမ် (တၵ်ႉၵသီႇလထမ်ႇမႃႇၸရိယ၊ ႁွဵႉ)၊ ၸဝ်ႈၶူးၶၼ်ႇတီႇၸႃႇရ ႁၢႆးပႃ (ထမ်ႇမႃႇၸရိယ၊ M.A)၊ ၸင်ႇၵႂႃႇဝႆႈလဝ်ႈ လၢတ်ႈထိုင်တီႈ ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် ဝတ်ႉထၢတ်ႈတေႃႇ ဢၼ်ၸဝ်ႈၶူးၶဝ်လႆႈဢုပ်ႇဢူဝ်း ၵၼ် လွင်ႈလၵ်းသုတ်ႇသေ ယွၼ်းထွမ်ႇဢေႃးဝႃႇတ။ ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် ၸင်ႇဝႃႈ “ပေႃးတေမူၼ်ႉ မေးလၵ်းသုတ်ႇၼႆ တေဢမ်ႇလႆႈႁဵတ်းႁိပ်ႈႁဵတ်းၼႅတ်ႈ။ ပေႃးမူၼ်ႉ မေးၵေႃႈ မေးႁႂ်ႈလီလီ။ တေလႆႈၸႂ်ႉၶၢဝ်းယၢမ်းမူၼ်ႉမေးမွၵ်ႈသီႇပီၼႆႉ။ ပေႃးပၢင်ပွႆး ၶူၼ်ႉၶႆႈတႅမ်ႈတွပ်ႇလိၵ်ႈပရိယတ်ႉတိသတ်ႉထမ်ႇမပႃႇလ ဝဵင်းပၢင်လူင်ၼႆႉ ႁႂ်ႈဢဝ်လွင်ႈ ၼႆႉၵႂႃႇဢုပ်ႇၵၼ်ၼႂ်းပၢင်ၵုမ်”ၼႆယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေလႆႈလဝ်ႈလၢတ်ႈတီႈၸဝ်ႈသြႃႇလူင်ၶဝ် ယဝ်ႉ ၸင်ႇလႆႈဢဝ်ၶေႃႈၵႂၢမ်းဢၼ်ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် ဝတ််ႉထၢတ်ႈတေႃႇ လၢတ်ႈၼႆႉသေ တႅမ်ႈလိၵ်ႈပွင်ႇၶၢဝ်ထိုင်ၸူးၸဝ်ႈၶူးလူင်ၶိုၼ်း။ ၸဝ်ႈၶူးလူင်တွပ်ႇလၢတ်ႈၶိုၼ်းမႃးဝႃႈ “တေဢၢၼ်းမႃးၶဝ်ႈပၢင်ၵုမ်ၸွမ်း ၼႂ်းပၢင်ပွႆးၶူၼ်ႉၶႆႈတႅမ်ႈတွပ်ႇလိၵ်ႈ ဝဵင်းပၢင်လူင်။ ပၢင်ၵုမ်လွင်ႈလၵ်းသုတ်ႇၼႆႉ လူဝ်ႇလႆႈႁဵတ်း ပီ 2110 လိူၼ်ႁူၵ်းမႂ်ႇ 12 ၶမ်ႈ လႄႈ 13 ၶမ်ႈ (18-19 လိူၼ် May 2016)” ၼႆယဝ်ႉ။ တႃႇတေပဵၼ်မႃးပၢင်ၵုမ်ၼႆႉ လႆႈ ယွၼ်းတၢင်းၶႆႈၸႂ်သင်ႇၶၶဝ် ၸဝ်ႈၼင်ႇၼႆၶႃႈယဝ်ႉ။ ၼႂ်းပၢင်ၵုမ်ၵမ်းဢွၼ်တၢင်းသုတ်းၼၼ်ႉ လႆႈယွၼ်းတၢင်းႁၼ်ထိုင်ၵူႈၵေႃၽႄ၊ သင်ႇၶၸဝ်ႈမၵ်ႈမၼ်ႈ တေဢၢၼ်းမူၼ်ႉမေးၵၢၼ်ႁဵၼ်းသင်ႇၶတႆး၊ ဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၼ် လွင်ႈပေႃႇလၸီႇၵၢၼ်ႁဵၼ်းသင်ႇၶတႆး၊ ၶွတ်ႇၽွတ်ႈမူႇၸုမ်းပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇၸိူဝ်းၼႆႉ ယဝ်ႉ။ ပၢင်ၵုမ်ၼႆႉ မီးသင်ႇၶၸဝ်ႈ ၸုမ်းၵေႃၽႄပရိယတ်ႉတိသတ်ႉထမ်ႇမပႃႇလ ၵႅၼ်ႇၸဝ်ႈ 17 ၵေႃၽႄမႃးၶဝ်ႈႁူမ်ႈသေ လႆႈယွၼ်းထွမ်ႇတၢင်းၶႂ်ႈၸႂ် ၸဝ်ႈသြႃႇၶဝ်ၵူႈ ၵေႃၽႄ။ ၸဝ်ႈသြႃႇလူင်ၶဝ် မီး 70 ၸဝ်ႈ။ လႆႈႁူႉဝႃႈ သင်ႇၶၶဝ်ၵူႈၸဝ်ႈၸဝ်ႈ မီးၵၢင် ၼႂ်ၶႂ်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈၵၢၼ်ႁဵၼ်းယူႇၼႆယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် တွၵ်ႉတိူဝ်ႇ ပၺ်ၺႃႇၼၼ်ႇတ ဝတ်ႉထၢတ်ႈတေႃႇ ဝဵင်းလွႆလႅမ် ဢွၼ်ႁူဝ်ၼႂ်းပၢင်ၵုမ်သေ လႆႈဢုပ်ႇဢူဝ်းမၵ်းမၼ်ႈၵႂႃႇ ၸွမ်းၼင်ႇဢၼ်တေတႅမ်ႈၼႆႉယဝ်ႉ။

ၼႂ်းပၢင်ၵုမ်ၼၼ်ႉ သင်ႇၶၸဝ်ႈတမ်းဝၢင်းလွင်ႈတႅမ်ႈလၵ်းသုတ်ႇ 3 ပိူင်

• (1) လၵ်းသုတ်ႇႁႂ်ႈလႆႈလဵပ်ႈႁဵၼ်းဢဝ်တၢင်းႁူႉထမ်ႇမ ၵႂၢမ်းလွႆႈ ၽၢႆႇတႆး (Tai Medium)။ ၽွင်းႁဵၼ်းပိတၵၢတ်ႈၼၼ်ႉ တေလႆႈဢဝ်ၵႂၢမ်းတႆးသေႁဵၼ်းၼႆယဝ်ႉ။
• (2) လဵပ်ႈႁဵၼ်းၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈႁႂ်ႈတႅတ်ႈၼႅတ်ႈလီ။ ၵၢၼ်ႁဵၼ်းပႃႇလိၼႆ ၵေႃႈ ႁႂ်ႈမႅၼ်ႈၸွမ်း ပိူင်လၢႆးႁဵၼ်းၽႃႇသႃႇ ( linguistics ) ၼႆယဝ်ႉ။
• (3) ႁႂ်ႈမၵ်းမၼ်ႈၸၼ်ႉလိၵ်ႈ ထၢၼ်ႈငဝ်ႈသၢမ်ၸၼ်ႉ ထၢၼ်ႈၵၢင်သၢမ်ၸၼ်ႉ ထၢၼ်ႈသုင်သၢမ်ၸၼ်ႉ။

ဢုပ်ႇၵုမ်လွင်ႈၶွပ်ႇတူင်ႇဝူင်းၵၢၼ်ႁဵၼ်းပရိယတ်ႉတိသတ်ႉထမ်ႇမပႃႇလ ဢၼ်တေလိူၵ်ႈသႂ်ႇ တႃႇလၵ်းသုတ်ႇၵၢၼ်ႁဵၼ်း ၼႆႉမီးၸွမ်းၼင်ႇတီႈတႂ်ႈၼႆႉယဝ်ႉ။

• (1) ပိတၵတ်ႈ -ဝိၼယ၊ သုတ်တၢၼ်၊ ဢꧤိꩪမ်မႃ။
• (2) ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ- လိၵ်ႈလၢႆးတႆး၊ ပႃႇလိ၊ လိၵ်ႈမၢၼ်ႈ၊ ဢိင်းၵလဵတ်ႈ။
• (3) တၢင်းႁူႉၵူႈလွင်ႈလွင်ႈ- ပၢႆးၼပ်ႉ၊ ပိုၼ်းသႃႇသၼႃႇ၊ လၢႆးပွင်ၵၢၼ်သႃႇသၼႃႇ၊ ပၢႆးသၢႆသၽႃႇဝ။

ၸုမ်းၵေႃႇမတီႇ

ၸဝ်ႈၽူႈပွင်ၵၢၼ်တႅမ်ႈလၵ်းသုတ်ႇၽႃႇလႂ်ၽႃႇသႃႇၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၸွမ်းၼင်ႇပႃႈတႂ်ႈၼႆႉ ယဝ်ႉ။

ၸဝ်ႈၽူႈပွင်ၵၢၼ်လၵ်းသုတ်ႇၽႃႇသႃႇဝိၼယ

1. ၸဝ်ႈသြႃႇၵၼ်ႇထမႃႇ ၵႃလိ (ၽူႈၵပ်းသၢၼ်)။
2. ၸဝ်ႈၶူးၺႃၼသီရိ ဝတ်ႉၵမ်ႇမထၢၼ်းမႁႃၽေႃးထိ တႃႈၶီႈလဵၵ်း၊
3. ၸဝ်ႈၶူးၸတိလ ၵုၼ်ႁိင်း
4. တွၵ်ႇတိူဝ်ႇ ၸၢႆးဢွင်ႇၶမ်း
5. ၸဝ်ႈၶူးဝိၸယႃႇၽိပႃႇလ မူၺ်ႇတေႃႇ ပၢင်လူင်
6. ၸဝ်ႈသြႃႇၵေႃးဝိတႃႇၸႃႇရ မူၺ်ႇတေႃႇ မိူင်းပၼ်ႇ
7. ၸဝ်ႈၶူးၼၼ်ႇတထၸ မူၺ်ႇတေႃႇ ပၢင်လူင်
8. ၸဝ်ႈသြႃႇၸႃႇရိၼ်ႇတ ၼႃးၵူင်း
9. ꩡဝ်ႈၶူးၼေမိၼ်ႇတ ၵျွင်းဝိၸႃႇရီႇ မိူင်းၼၢႆး

ၸဝ်ႈၽူႈပွင်ၵၢၼ်လၵ်းသုတ်ႇၽႃႇသႃႇသုတ်ႈတၢၼ်ႇ

1. ၸဝ်ႈသြႃႇသုဝရ မၢဝ်းၶမ်း ဝဵင်းလႃႈသဵဝ်ႈ
2. ၸဝ်ႈၶူးလူင် တွၵ်ႉတိူဝ်ႇ ၶမ်းမၢႆထမ်ႇမသႃႇမိ (ၽူႈၵပ်းသၢၼ်)
3. ꩡဝ်ႈၶူးသီရိထမ်ႇမ တူၼ်ႈတီး၊
4. ꩡဝ်ႈၶူးၶၼ်တီႇၸႃရ ဝတ်ႉပိတၵၢတ်ႈ ပၢင်လူင်၊
5. ၸဝ်ႈၶူးဢေႃးဝႃႇတ လွႆၵေႃႇ၊
6. ၸဝ်ႈသြႃႇသုၽေႃၵႃၽိပႃလ ၵျွင်းႁေႃၶမ်း လၢႆးၶႃႈ
7. ၸဝ်ႈၶူးပၺႃသႃမိ ၵျွင်းၵၢင်ဝဵင်း တၢင်ႉယၢၼ်း
8. ၸဝ်ႈၶၢဝ်ဢုတ်တမၼၼ်တီ သႃႇသၼဝမ်ႇသီႇ တူၼ်ႈတီး
9. ၸဝ်ႈၶူးမႁႃႇရႃႇၸိၼ်ႇ ၵုင်းထဵပ်ႉ
10. ၸဝ်ႈသြႃႇၶေႇမိၼ်ႇတသႃႇရ ဝတ်ႉဝႃႇသူဝ်ႇ လၢႆးၶႃႈ
11. ၸဝ်ႈသြႃႇဝိၸေယ ၵျွင်းၵၢင်သႅၼ်ဝီ
12. ၸဝ်ႈၶူးဢုတ်ႉတမႃႇလင်ႇၵႃႇရ
13. ၸဝ်ႈၶူးဢေႃးဝႃႇတ ဝတ်ႉပုပ်ႉပႃႇရူင်ႇ ဝဵင်းလွႆၵေႃႇ
14. ၸဝ်ႈသြႃႇၵဝိၼ်ႇတ သုမၼၸေႇတီႇ ဝဵင်းတူၼ်ႈတီး
15. ၸဝ်ႈသြႃႇဝိၸိတ်တႃႇၽိပႃႇရ ၸၼ်ႉၸွမ်ပုတ်ႉထမိူင်းတႆး တူၼ်ႈတီး
16. ၸဝ်ႈၶူးသုမၼ ၵျွင်းၵၢင် ၼမ်ႉလၼ်ႈ
17. ၸဝ်ႈသြႃႇပၼ်ႇတိၸ်ၸ ၵျွင်းလွႆတိုင်း ၼမ်ႉလၼ်ႈ
18. ၸဝ်ႈၶူးသေႃးၼၼ်ႇတႃႇ ၵျွင်းႁေႃၶမ်း လၢႆးၶႃႈ

ၸဝ်ႈၽူႈပွင်ၵၢၼ်လၵ်းသုတ်ႇၽႃႇသႃႇဢၽိထမ်ႇမႃႇ

1. ၸဝ်ႈသြႃႇဝိၸႃရၼ ဝတ်ႉပိတၵတ်ႈ ပၢင်လူင်
2. ၸဝ်ႈၶူးပၺႃၽေႃးၵ မိူင်းသူႈ၊
3. ꩡဝ်ႈၶူးပၼ်ႇတဝ လၢႆးၶႃႈ (ၽူႈၵပ်းသၢၼ်)
4. ၸဝ်ႈၶူး တွၵ်ႉတိူဝ်ႇ မႁေႃသထႃလင်ၵႃရ
5. ၸဝ်ႈၶူးဢုၵ်ၵမ်သ ၸၼ်ႉၸွမ်ပုတ်ႉထ
6. ၸဝ်ႈၶူးၼၼ်ႇတိယ ဝတ်ႉမူၺ်ႇတေႃႇ ပၢင်လူင်
7. ၸဝ်ႈၶၢဝ် ဢၸ်သရိယဝမ်သီ

ၸဝ်ႈၽူႈပွင်ၵၢၼ်လၵ်းသုတ်ႇၽႃႇသႃႇပႃႇလိ.

1. ၸဝ်ႈၶူးၺႃၼသႃမီလင်ၵႃရ (ၽူႈၵပ်းသၢၼ်)၊
2. ꩡဝ်ႈၶူးၺႃၼထၸ ၵျွၵ်းမေး
3. ၸဝ်ႈသြႃႇသုမၼႃလင်ၵႃရ ၼမ်ႉၸဵတ်းလိၼ်း ..B.C
4. ၸဝ်ႈၶူးတေဝိၼ်တ ၼမ်ႉၶမ်း T.B.C
5. ၸဝ်ႈၶူးပၺ်ၺႃသီရိ တုၸၢႆး
6. ၸဝ်ႈၶူးတွၵ်ႉတိူဝ်ႇ ပၺ်ၺႃသီရိ သၢႆပွၼ်
7. ၸဝ်ႈၶူးဢုတ်တမသႃရႃလင်ၵႃရ မိူ်င်းၵုတ်ႈ
8. ၸဝ်ႈသြႃႇပၺႃၽေႃးၵ ၵျွင်းမင်ႇၵလႃႇယၢၼ်ႇဢွင်ႇ မိူင်းၼွင်
9. ၸဝ်ႈသြႃႇမိၼ်ႇတၵ ၵျွင်းလူင်မူႉ ၻၢင်ႉယၢၼ်း

ၸဝ်ႈၽူႈပွင်ၵၢၼ်လၵ်းသုတ်ႇၽႃႇသႃႇလိၵ်ႈလၢႆးတႆး

1. ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် တွၵ်ႉတိူဝ်ႇ ပၺ်ၺႃႇၼၼ်ႇတ ထၢတ်ႈတေႃႇ လွႆလႅမ်
2. ၸဝ်ႈသြႃႇၼၼ်ႇတဝမ်ႇသ လေးၵျွၼ်းၸၵ်ႉၵျႃႇ
3. ၸဝ်ႈၶူးၼၼ်ႇတိယ မူၺ်ႇတေႃႇ ပၢင်လူင်
4. ၸရေးၵေႃႇမိူင်း
5. ꩡဝ်ႈၶူးဝိၸ်ႉၸႃႇၼၼ်ႇတ ၵျွင်းထၢတ်ႈတေႃႇ
6. ꩡဝ်ႈၶူးဝေပုင်လ ၵျွင်းတိုဝ်ႉၼိဝ်ႉ လၢင်းၶိူဝ်း
7. ꩡဝ်ႈသြႃႇၵုင်ႇမႃၸႃရ ၵျွင်းမၢၵ်ႇၵႅင်းမူၼ်း လၢင်းၶိူဝ်း
8. ၸဝ်ႈၶူးၵုမႃရ ၵျွင်းၵၢင်မိူင်း လႃႈသဵဝ်ႈ
9. ၸဝ်ႈသြႃႇသုဝရ ၵျွင်းမၢဝ်းၶမ်း လႃႈသဵဝ်ႈ
10. ၸဝ်ႈၶူးတွၵ်ႉတိူဝ်ႇ ၼရိၼ်ႇတ
11. ၸဝ်ႈၶူးဢႃရိယ မၢဝ်းၶမ်း
12. ၸဝ်ႈၶူးသုၸိၼ်ႇတႃႇသႃမိ ၵျွင်းဝႃႇသူဝ်ႇ မိူင်းၸိတ်ႇ

ၸဝ်ႈၽူႈပွင်ၵၢၼ်လၵ်းသုတ်ႇၽႃႇသႃႇလိၵ်ႈမၢၼ်ႈ

1. ၸဝ်ႈသြႃႇသုၶမ်း
2. ၸဝ်ႈသြႃႇၸႃႇၵရ ႁူဝ်ၼမ်ႉ၊ ၵျွၵ်ႉမႄး
3. ꩡဝ်ႈသြႃႇၶေႇမၵ ဢွင်ႇသုပၢၼ်ႇ ၵျွၵ်ႉမႄး
4. ꩡဝ်ႈၶူးပၺ်ၺေႃၽႃသႃလင်ၵႃရ ၵျွၵ်းမေး
5. ၸဝ်ႈၶူးၸႃၵရ ၼမ်ႉတီး ၼမ်ႉၶမ်း

ၸဝ်ႈၽူႈပွင်ၵၢၼ်တႃႇလၵ်းသုတ်ႇၽႃႇသႃႇဢိင်းၵလႅတ်ႈ

ၸဝ်ႈၶူးလူင် တွၵ်ႉတိူဝ်ႇ ၶမ်းမၢႆထမ်ႇမသႃႇမိ

ၸဝ်ႈၽူႈပွင်ၵၢၼ်တႃႇလၵ်းသုတ်ႇၽႃႇသႃႇပၢႆးၼပ်ႉ

1. ၸဝ်ႈသြႃႇသုၶမ်း (ၽူႈၵပ်းသၢၼ်)၊
2. ၸဝ်ႈသြႃႇတေႇဝိၼ်ႇတ ၵၢတ်ႇတဝ်ႇ ၵဵင်းတုင်
3. ၸဝ်ႈသြႃႇၸႃၵရ ၵျွၵ်းမေး
4. သြႃႇၸၢႆးၽူဝ်းဢွင်ႇ
5. ၸုမ်းၵဵင်းမႆႇ
6. ၸဝ်ႈၶူးၸၼ်ႇတႃႇသီႇရိ မိူင်းယႆ

ၸဝ်ႈၽူႈပွင်ၵၢၼ်တႃႇလၵ်းသုတ်ႇၽႃႇသႃႇပိုၼ်း

1. ၸဝ်ႈသြႃႇသုၶမ်း (ၽူႈၵပ်းသၢၼ်)၊
2. ၸဝ်ႈၶူး တွၵ်ႉတိူဝ်ႇ ပၺႃသီရိ၊
3. ၸဝ်ႈၶူး တွၵ်ႉတိူဝ်ႇ ၼေႃႇၶမ်းလ ထမ်ႇမသႃမိ
4. ၸဝ်ႈသြႃႇၸႃၵရ ၵျွၵ်းမေး
5. ၸဝ်ႈသြႃႇဝၼ်ၼသႃရ ၵျွင်းယွတ်ႈၵေႃႇ
6. တွၵ်ႇတိူဝ်ႇ ၸၢႆးၼေႃႇၶိူဝ်း ၸၼ်ႉၸွမ်ဝဵင်းလိူဝ်ႇ
7. မႄႈၶူးၶိူဝ်းသႅၼ် တူၼ်ႈတီး
8. ၸဝ်ႈၶူးဢၵ်ၵသေၼ ဝၢၼ်ႈငႅၼ်း ၵဵင်းတုင်
9. ꩡဝ်ႈၶူးဝၼ်ၼသႃမိ ၵျွင်းလွႆတိုင်ၶမ်း မူႇၸေႈ

ၸဝ်ႈၽူႈပွင်ၵၢၼ်တႃႇလၵ်းသုတ်ႇၽႃႇသႃႇလၢႆးပွင်ၵၢၼ်သႃႇသၼႃႇ

1. ၸဝ်ႈၶူးမႁႃႇဝၼ်းၵႅဝ်ႈ (ၽူႈၵပ်းသၢၼ်)
2. ၸဝ်ႈၶူးပၼ်ႇတဝ ၼမ်ႉၸၢင်
3. ၸဝ်ႈၶူးၵိတ်တိသႃရ
4. ၸဝ်ႈၶူးသုၸိၼ်ႇတႃ မိူင်းၼၢင်း
5. ၸဝ်ႈၶူးဝႃႇယႃႇမိၼ်ႇတ ၸိင်ႇၵပူဝ်ႇ
6. ၸဝ်ႈသြႃႇပၺ်ႇၺႃႇၽေႃးၵ မိူင်းၼွင်
7. ၸဝ်ႈတေႇၸဝမ်ႇသ လၢင်းၶိူဝ်း ၸၼ်ႉၸွမ်မႁႃႇၸုလႃး ၵုင်းထဵပ်ႉ
8. ၸဝ်ႈၼၼ်ႇတသႃႇမိ တၢင်ႉယၢၼ်း ၸၼ်ႉၸွမ်မႁႃႇၸုလႃး ၵုင်းထဵပ်ႉ
9. ၻွၵ်ႉတိူဝ်ႇမႁႃပၼ်ၺႃး ၶေႃးလဵၵ်ႉသႃရိပုတ်ႉတ
10. ၸဝ်ႈၶူးပၺႃၽေႃးၵ ၼမ်ႉလၼ်ႈ ၶေႃးလဵၵ်ႉသႃရိပုတ်ႉတ

ၸဝ်ႈၽူႈပွင်ၵၢၼ်တႃႇလၵ်းသုတ်ႇၽႃႇသႃႇပၢႆးသၢႆသၽႃႇဝ

• (1) ၸဝ်ႈသြႃႇသုၶမ်း လွႆတိုင်ၶမ်း
• (2) ၸဝ်ႈၶေႇမႃႇဝုထ

ဝၢႆးမႃး ႁဵတ်းပၢင်ၵုမ်ထႅင်ႈ တီႈၸၼ်ႉၸွမ်ပုတ်ႉထမိူင်းတႆး တူၼ်ႈတီး၊ ဝတ်ႉ ဝေႇလုဝၼ်ႇ ဝဵင်းတူၼ်ႈတီး၊ ဝတ်ႉပိတၵၢတ်ႈ ဝဵင်းပၢင်လူင်ထႅင်ႈသေ ဢွၼ်ၵၼ်ထႅမ် ထႅင်ႈ ၽူႈၶဝ်ႈၸုမ်းလႂ်ၸုမ်း ၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။

လွင်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈၼႃႈၵၢၼ် ၶၵ်ႉတွၼ်ႈလွင်ႈႁဵတ်းၵၢၼ်ၼႆႉ (1) ၸဝ်ႈၶဝ်ႈၸုမ်းလႂ်ၸုမ်းၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈဢုပ်ႇ ဢူဝ်းၵၼ်သေ ႁႃပပ်ႉဢၼ်ၵဵဝ်ႇၵပ်းၽႃႇသႃႇလႂ်ၽႃႇသႃႇၼၼ်ႉ ၼိုင်ႈၽႃႇသႃႇ တီႈဢေႇ သုတ်းမၼ်းႁႃႈပပ်ႉသေ ပိၼ်ႇတႃႇပဵၼ်ပပ်ႉလိၵ်ႈၶူးသွၼ်ယိပ်း။ (2) ပေႃးပိၼ်ႇပပ်ႉ လိၵ်ႈတႃႇၶူးသွၼ်ယိပ်းယဝ်ႉ ႁႂ်ႈၸုမ်းလႂ်ၸုမ်းၼၼ်ႉ ဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၼ်သေတႅမ်ႈပပ်ႉ လၵ်းသုတ်ႇတႃႇလုၵ်ႈႁဵၼ်း။ (3) ပေႃးယဝ်ႉတေဝႆႉၶၢဝ်း ယၢမ်းထတ်းမၼ်းၼိုင်ႈပီ။ (4) ပေႃႉပပ်ႉလိၵ်ႈလၵ်းသုတ်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉဢွၵ်ႇ။ (5) ႁဵတ်းပၢင်ၽိုၵ်းၽွၼ်ႉၶူးသွၼ်။ (6) တေႇဢဝ်ၶဝ်ႈသွၼ်ၵႂႃႇ။ ၼႆႉပဵၼ်ဢၼ်ႁဵတ်းသၢင်ႈၼႃႈၵၢၼ်ယဝ်ႉ။ ယၢမ်းလဵဝ် ပဵၼ် ၽွင်းတိုၵ်ႉဢၼ်တႅမ်ႈလၵ်းသုတ်ႇတႃႇလုၵ်ႈႁဵၼ်းယိပ်းတိုဝ်းၶႃႈယဝ်ႉ။

မူႇၸုမ်းပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ ငဝ်ႈငုၼ်းမုၵ်ႉၸုမ်းလူင်သင်ႇၶၸိုင်ႈတႆးၼႆႉ ၶွတ်ႇၽွတ်ႈ မႃးၼႂ်းပၢင်ၵုမ်တီႈ ဝတ်ႉမင်ႇၵလႃႇမူၺ်ႇတေႃႇ ဝဵင်းပၢင်လူင် ၽွင်းပၢင်ပွႆးၶူၼ်ႉၶႆႈပရိ ယတ်ႉတိသတ်ႉထမ်ႇမပႃႇလၵႅၼ်ႇၸဝ်ႈ မိူဝ်ႈပီ 2016 ၼၼ်ႉၶႃႈယဝ်ႉ။ ၼႃႈၵၢၼ် မူႇၸုမ်းၼႆႉၸမ်ႉ ပဵၼ်လွင်ႈမူၼ်ႉမေးလၵ်းသုတ်ႇပရိယတ်ႉတိ သတ်ႉထမ်ႇမပႃႇလ ၵႅၼ်ႇၸဝ်ႈၶႃႈယဝ်ႉ။

ၼပ်ႉယမ်ယႂ်ႇၼမ်သေ

ၸဝ်ႈၶူး တွၵ်ႉတိူဝ်ႇ ၵိတ်ႉတိသႃႇရႃႇၽိပႃႇလ (2018)

ၽူႈမၢႆ ၸုမ်းပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ ငဝ်ႈငုၼ်းမုၵ်ႉၸုမ်းလူင်သင်ႇၶၸိုင်ႈတႆး

သဵၼ်ႈမၢႆၸုမ်းၽူႈမၢႆပၢႆးပၺ်ၺႃ ငဝ်ႈငုၼ်းမုၵ်ႉၸုမ်းလူင်သင်ၶၸိုင်ႈတႆး ပီ-2024

ၶပ်ႉ	ၸိုဝ်ႈ	ၵျွင်း	ဝဵင်း
1	ၸဝ်ႈၶူးၵုမႃရႃၽိပႃလ	ၵၢင်မိူင်း	လႃႈသဵဝ်ႈ
2	ၸဝ်ႈၶူးၼၼ်တထၸ	မူၺ်ႇတေႃႇ	ပၢင်လူင်
3	ၸဝ်ႈၶူးၸၼ်တိမႃဝရ	ပိတၵၢတ်ႈ	ပၢင်လူင်
4	ၸဝ်ႈသြႃႇပၺ်ၺႃသႃမိ	ၵၢင်ဝဵင်း	တၢင်ႉယၢၼ်း
5	ၸဝ်ႈၶူးD.r ပၺ်ၺႃၼၼ်တ	ၸၼ်ႉၸွမ်ပုတ်ႉထမိူင်းတႆး	တူၼ်ႈတီး
6	ၸဝ်ႈၶူးသုၸႃတ(တုလဝ်း)	သီရိၼေႃႇ	ၵဵင်းတုင်
7	ၸဝ်ႈၶူးD.r ပၼ်တဝႃၽိပႃလ	ၵျွင်းပၢင်ႇ	လၢႆးၶႃႈ
8	ၸဝ်ႈၶူးၶၼ်ထီၸႃရ	ပိတၵၢတ်ႈ	ပၢင်လူင်
9	ၸဝ်ႈၶူးD.r တေဝိၼ်တႃၽိပႃလ	ၸၼ်ႉၸွမ်ပုတ်ႉထမိူင်းတႆး	တူၼ်ႈတီး
10	ၸဝ်ႈၶူးD.r မႁေႃသထႃလင်ၵႃရႃၽိဝမ်သ	ၸၼ်ႉၸွမ်ပုတ်ႉထမိူင်းတႆး	တူၼ်ႈတီး
11	ၸဝ်ႈၶူးၸတိလ	ဢွင်ႇမင်ႇၵလႃႇ	ၵုၼ်ႁဵင်
12	ၸဝ်ႈၶူး(ၶမ်းလႅင်း)ၶေမိၼ်တ	ၵုင်းပဝ်း	ၵႃလိ
13	ၸဝ်ႈၶူးၵႃလိၼ်တ	ထမ်ႇမေႃးတယ	ၵဵင်းတုင်
14	ၸဝ်ႈၶူးၼၼ်တမႃလႃ	ၶိူဝ်းတႆး	လႃႈသဵဝ်ႈ
15	ၸဝ်ႈၶူးသုၼ်တရ	လွႆသႅင်	မိူင်းၼၢႆး