ၸဝ်ႈသြႃႇ ဢႃႇၸေႇယ၊ ဝတ်ႉထမ်ႇမေႃးတယ ဝဵင်းၵဵင်းတုင် သႃႇသၼထၸထမ်ႇမႃၸရိယ ၊ ဢၵ်ႉၵမႁႃႇပၼ်ႇတိတ

ၸိုဝ်ႈမိူဝ်ႈလဵၵ်ႉ- ၸၢႆးၵမ်ႇ ၸိုဝ်ႈပေႃႈမႄႈ - လုင်းသၢင်ႇသု+ပႃႈၼၢင်းဝူဝ် ပီၵိူတ်ႇ- 1289-ၼီႈ၊ လိူၼ် 12 လွင်ႈ 1 ၶမ်ႈ၊ ဝၼ်းဢႃးတိတ်ႉ တီႈၵိူတ်ႇ- ပွၵ်ႉသိူၼ်တၢၼ်၊ ဝၢၼ်ႈပႃႇမၢၼ်ႈသီႇပွၵ်ႉ၊ ဝဵင်းၵဵင်းတုင် မီးပီႈၼွင်ႉႁူမ်ႈၵၼ် သီႇၸၢႆးပီႈၼွင်ႉ၊ ၸဝ်ႈသြႃႇပဵၼ်ၵေႃႉလိုၼ်း၊ ပဵၼ်သၢင်ႇ- ပီၵေႃးၸႃႇ 1301-ၼီႈ၊ လိူၼ်ႁူၵ်းမႂ်ႇ 13 ၶမ်ႈ၊ ႁွင်ႉ ၸဝ်ႈသၢင်ႇ ဢႃႇၸေႇယ၊ ပဵၼ်ၸၢင်း- ပီၵေႃးၸႃႇ 1309-ၼီႈ၊ လိူၼ်ၸဵင်မႂ်ႇ 1-ၶမ်ႈ

ပၢႆးပၺ်ၺႃႇ- တင်ႈဢဝ်ပီၵေႃးၸႃႇ 1311 -ၼီႈ တေႃႇထိုင် 1318-ၼီႈ၊ ၼႂ်းၽွင်း 7-ပီ လုမ်းလုမ်း လႆႈၵႂႃႇႁဵၼ်း ဢဝ်လိၵ်ႈတမ်ႈတီႈ ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် ဝိမလႃႇၽိဝံသ ဝတ်ႉၼွင်လူင်၊ ဝဵင်းယွင်ႈႁူၺ်ႈ၊ မိူင်းတႆးပွတ်းၸၢၼ်း ယဝ်ႉၸၼ်ႉသတ်ႉတမ ၼႂ်းမိူင်းတႆးပတ်ႉပိုၼ်ႉ ဢိၵ်ႇတင်း ၸၼ်ႉၶူးထမ်ႇမႃႇၸရိယ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်၊ တၼ်းႁဵင်းၸဝ်ႈႁဝ်းပီၶသ-1973 လႆႈၶိုၼ်ႈ ပဵၼ် ၸဝ်ႈငမ်းပၢႆး၊ ၼႂ်းၸုမ်းသင်ႇၶသမၵ်ႉၵသင်ႇၶ ၽၢႆႇတႆးပွတ်းဢွၵ်ႇၶူင်း၊ ပီ ၶသ 1978 လႆႈ ၶိုၼ်ႈပဵၼ်ၸဝ်ႈငမ်းပၢႆး ၼႂ်းၸုမ်းသင်ႇၶသမၵ်ႉၵသင်ႇၶ ၽၢႆႇတႆးပွတ်းဢွၵ်ႇၶူင်း၊ ပီ ၶသ 1991 လႆႈႁပ်ႉၸုမ်ႈဢၵ်ႉၵမႁႃႇပၼ်ႇတိတတီႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းမၢၼ်ႈ ၊ ပီ ၶသ 1989 လႆႈႁပ်ႉလိူၵ်ႈပဵၼ် လုၵ်ႈၸုမ်းသင်ႇၶၼႃႇယၵ ၸေႈမိူင်း မိူင်းၼႆး ထႃဝွၼ်း။

ၶၢဝ်းတၢင်း လႄႈ ၵၢၼ်သႃႇသၼႃႇ-

မိူဝ်ႈပီသႃႇသၼႃႇ 2500 ၼၼ်ႉ ပူၵ်းတၢင်ႈတိူၵ်ႈသွၼ်လိၵ်ႈ ထမ်ႇမေႃးတယသေ ႁဵတ်းပွႆးထၢမ် လိၵ်ႈ/ ၶူၼ်ႉၶႆႈလိၵ်ႈ ဢွၼ်ႁူဝ်တၵ်ႃႇသတ်ႉထႃးတင်းၼမ် ၵေႃႇၵုမ်းလုမ်းလႃး ပူၵ်းသၢင်ႇထမ်ႇမႃႇရုင်ႇ တိူၵ်ႈပိတၵၢတ်ႈႁုင်းပီၵွၼ်းငိုၼ်း၊ ၵျွင်းဢႃၵၼ်ႇတု၊ မႄးၵုမ်းၵွင်းမူး ၼႂ်းၵျွင်း လႄႈ ႁေႃးတြႃးပၼ်တၵ်ႃႇ သတ်ႉထႃး ဢမ်ႇလိုဝ်ႈဢမ်ႇသဝ်း ၊ သြႃႇၸဝ်ႈလူင် ပိုတ်ႇတိူၵ်ႈသွၼ်လိၵ်ႈၽေ ပရိယတ်ႉတိထမ်ႇမိၵ ပုပ်ႉၽႃႇ ရုင်ႇ ၵျွင်းၵၢတ်ႇတဝ်ႇ ဢိူင်ႇၵတ်ႇတဝ်ႇ လႄႈ ပရိယတ်ႉတိထမ်ႇမေႃးတယ ၵျွင်းၽြႃးလူင် ဝဵင်းတႃႈၶီႈလဵၵ်း၊ ၵေႃႇတင်ႈၸုမ်းထမ်ႇမေႃးတယၵႃႇရီႇ၊ ၸုမ်းဢုပႃႇသၵႃႇ၊ ၸုမ်းဝိသႃႇၶႃႇ၊ ၸုမ်းထမ်ႇမၸၵျ်ႃႇ၊ ၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇ လုၵ်ႈႁဵၼ်းဢွင်ႇလိၵ်ႈႁႃႈႁဵင်ပၢႆယူႇ၊ လဵင်ႉဢွၵ်ႇလႆႈၶူးဢွၼ်ႁူဝ်တင်းၼမ်လၢႆၸဝ်ႈလၢႆတူၼ် လႄႈ ဢဝ်တြႃး မၼ်းၸဝ်ႈႁဵတ်းဢွ်ပႅတ်ႇမိုၼ်ႇသီႇႁဵင်ၶူၺ်ႇယဝ်ႉ။